نگاهی به میراث مکتوب امام رضا (ع) | گنجینه‌ای که با قلم خلق شد
میراث مکتوب، در میان میراثی که از امام رضا (ع) نه فقط برای شیعه، بلکه برای عالم به یادگار مانده است، جایگاهی ویژه دارد.
آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ در مجموعه میراثی که از امام رضا (ع) نه فقط برای شیعه، بلکه برای عالم به یادگار مانده است، میراث مکتوب جایگاهی ویژه دارد و خوانش امروزی آن گره گشا و مرشد طریق ماست؛ بنابراین در سی امین هفته کتاب جمهوری اسلامی و در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی سجادی زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، بر این گنجینه ارزشمند مروری کرده ایم که در ادامه می‌آید:
آیا از حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به عنوان عالم آل رسول (ص) آثار مکتوب برای شیعیان و محبان فکر و اندیشه آن حضرت برجای مانده است؟
بله، از حضرت علی بن موسی (ع) آثار مکتوبی در دست است. ازجمله آن‌ها کتاب مشهور به «صحیفة الامام الرضا (ع)» است. زمانی که حضرت در مدینه حضور داشتند، برخی راویان حدیث به محضر ایشان می‌رسیدند و از سخنان امام استفاده می‌کردند. این سخنان در «صحیفة الامام الرضا (ع)» آمده و مشتمل بر احادیث رضوی است که امام رضا (ع) از اجداد طاهرینشان و رسول خدا (ص) نقل کرده اند.
کتاب دیگر منتصب به حضرت ثامن الحجج (ع)، «طب الرضا (ع)» است. علامه مجلسی (ره) می‌گوید: «بین شیعه و اهل سنت این کتاب مشهور است و این شهرت به آن اعتبار و سندیت می‌دهد. برخی علما مانند سید فضل ا... راوندی در گذشته شرحی بر این کتاب نوشته اند. امام رضا (ع) این کتاب را به درخواست مأمون عباسی نوشتند و، چون به دستور خلیفه مقرر شد این کتاب با آب طلا نگاشته شود، به «رساله ذهبیه» نیز شهرت دارد. (بحار الانوار، ج ۱، ص ۳۰)
علاوه براین، مکتوبات و نامه‌هایی مختصر نیز از امام رضا (ع) برجای مانده است که شامل دویست مکتوب می‌شود و مرحوم آیت ا... احمدی میانجی آن‌ها را در «مکاتیب الامام الرضا (ع)» آورده است؛ ازجمله نامه ایشان در پاسخ به درخواست مأمون که خواسته بود حضرت اسلام ناب را برایش به اختصار بنویسد و آن نامه در منابع قدیم موجود است و عالم آل رسول (ص) در آن از اصول دین و ائمه (ع) و احکام نوشته اند.
صحیفة الامام الرضا (ع) چه آموزه‌های حدیثی را شامل می‌شود و مفاد آن امروز چه راهگشایی‌هایی برای ما دارد؟
امام رضا (ع) فرموده اند: «اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را می‌دانستند، بی شک از ما تبعیت می‌کردند.» دوری و فاصله بشریت از این آموزه‌های نورانی به علت جهل است و رسانه باید به این موضوع بپردازد.
با این نگاه باید به بررسی آثار مکتوب رضوی نگریست. صحیفة الرضا (ع) شامل مسائل توحیدی، دینى، اخلاقى، تاریخى، فضیلت و شخصیت اهل بیت (ع) و ارزش علم می‌شود. برای مثال، ایشان درباره اهمیت علم فرموده اند: «علم گنج است و کلید این گنج‌ها سؤال است. پس خدایتان رحمت کند که بپرسید.» این یعنی داشتن روحیه پرسشگری. ایشان برای تشویق به برخورداری از این روحیه، می‌فرمایند: «درباره سؤال چهار گروه اجر می‌برند؛ اول سؤال کننده، دوم پاسخگوی سؤال، سوم کسی که می‌شنود و چهارم کسی که محب و دوستدار سؤال و پاسخ آن است.»
طب الرضا (ع) چه آموزه‌هایی از امام رئوف (ع) را عرضه می‌کند؟
حضرت ثامن الحجج (ع) در طب الرضا (ع) به مسائل کلیدی طب سنتی مانند مزاج شناسی می‌پردازند. طب اهل بیت (ع) مبتنی بر سبک زندگی پیشگیرانه است. برای مثال، امام رضا (ع) فرمودند: «بوییدن گل نرگس انسان را از زکام و آنفلوانزا حفظ می‌کند.» یا درباره عسل یا شهد می‌فرمایند: «کسی که روزی سه لقمه عسل بخورد، به بسیاری از بیماری‌ها مبتلا نمی‌شود.» ایشان همچنین بر خواص سیر و استفاده حداقل هفته‌ای یک بار از آن، تأکید دارند. یا اینکه می‌فرمایند: «بر سفره‌ای که در آن سبزی نباشد، نمی‌نشینم!»
توسل و توجه به معنویت نیز از امور مهم در طب الرضا (ع) است. یعنی در کنار ابزار دنیایی باید به منبع اصلی فیض و شفا متوسل و متوجه باشیم. چون اگر خدا بخواهد، دوا و درمان ما اثر می‌کند. دعا و توسل در فقه و طب اهل بیت (ع) از این باب است که دارو و درمان را ابزار بدانیم و اثر را با خدا. البته این منافی با اینکه عقل و توکل باید درکنار هم باشند، نیست.
آثار مکتوب امام رضا (ع) از نظر سندیت و اعتبار، چه اتقانی دارد؟
برای صحیفة الامام الرضا (ع) دوازده سیزده سند وجود دارد. انتساب طب الرضا (ع) نیز به حضرت مشهور است و به دلیل این شهرت، در آن اشکال نمی‌شود. نگاشتن شرح علما بر آن، باعث شده است علامه مجلسی (ره) در بحارالانوار به آن بپردازد.
برای آنکه این آثار به سبد کتاب خوانی مردم وارد شود و آموزه‌های نورانی امام رضا (ع) را در سبک زندگی مان به کار بگیریم، چه باید کرد؟
برای آنکه روحیه مطالعه و توجه به این آثار ایجاد و تقویت شود، باید متولیان امر نشر، مثل آستان قدس رضوی و انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی به این ساحت وارد شوند. باید حس نیاز به این آموزه‌ها و دریافتشان از طریق مطالعه را در جامعه ایجاد کنیم، مثل مسئله لقمه حلال و آثار آن. زمانی در سال ۱۳۸۸ که ولادت حضرت در ۱۳۸۸/۸/۸ واقع شده بود، ۸۸ سخن از امام رضا (ع) به چند زبان ترجمه شد. این اقدامات باید ادامه داشته باشد.
چند سال پیش کاروان «زیر سایه خورشید» به هند رفته بود. اعضای کاروان در یکی از دانشگاه‌های هند احادیثی از امام رضا (ع) را می‌خواندند، مثل اینکه: «دوست انسان عقل و خرد او و دشمن او بی خردی است.» رئیس دانشگاه که هندو بود، به وجد آمد و گفت: «باید این سخنان را بنویسیم و به در و دیوار دانشگاه بیاویزیم.»
این نشان می‌دهد اگر زیبایی‌های کلام اهل بیت (ع) را بشناسانیم، مردم خودبه خود جذب می‌شوند. این نیازمند آن است که ما در کنار توجه به غذای جسم، درباره خوراک فکر و روحمان نیز حساس باشیم. برخی نوشته‌ها و ساحاتی که فضای مجازی ایجاد کرده، واقعا مسموم است و ارزش‌های ما را هدف گرفته است، درحالی که مطالعه آموزه‌های دینی و اهل بیتی به دلیل تطابق با فطرت، ما را به مقصد سعادت می‌برد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
